हरेक वर्ष ३० अगस्टमा विश्वभर जबर्जस्ती बेपत्ता पारिएका व्यक्तिहरूको सम्झनामा विश्व बेपत्ता दिवस मनाउने गरिन्छ । सोही अनुसार आज  नेपालसहित विश्वभर यो दिवस मनाइँदै छ । पहिलो पटक सन् १९८१ को जूनमा ल्याटिन अमेरिकी देश कोस्टारिकामा जबर्जस्ती बेपत्ता पारिएका व्यक्तिहरूको सम्झनामा यो दिवस मनाएकोे इतिहास छ । मनाउनुको मतलब यो कुनै उत्सव नभएर बेपत्ता बनाइएका व्यक्तिहरूको स्मरण गर्नु हो ।

यसरी बेपत्ता बनाइएकाहरूको संख्या विश्वभर कति छ भन्ने यकीन तथ्याङ्क भने छैन । तैपनि सबैभन्दा बढी बेपत्ता बनाइनेमा आन्तरिक तथा बाह्य द्वन्द्व बेहोरेका मुलुक छन् । बेपत्ता पारिनेमा सर्वसाधारण नागरिक हुने भए पनि बेपत्ता पार्नेहरूमा भने मूलतः राज्य, विभिन्न उद्देश्यका विद्रोही पक्ष, आफ्ना मत र विचारमा सहमत नभएका तथा विभिन्न आपराधिक समूह लगायत हुने गर्छन् । नेपालमा विगतमा भएको १० वर्षे लामो सशस्त्र द्वन्द्वका क्रममा सुरक्षा फौज र माओवादीबाट ठूलो सङ्ख्यामा नागरिक बेपत्ता पारिएको थियो ।  सशस्त्र द्वन्द्वपछि शान्तिसम्झौता भएको लामो समय बितिसक्दा पनि राज्य र विद्रोही पक्षबाट बेपत्ता पारिएका मानिस अझै सम्पर्कमा आएका छैनन् । सशस्त्र द्वन्द्वपछि शान्तिसम्झौता भएको लामो समय बितिसक्दा पनि राज्य र विद्रोही पक्षबाट बेपत्ता पारिएका मानिस अझै सम्पर्कमा आएका छैनन् ।

यसरी जबर्जस्ती बेपत्ता पारिने घटना संसारभर कुनै न कुनै रूपमा भइरहेका छन् । राष्ट्रसंघकै आह्वानमा जबर्जस्ती बेपत्ता पारिएका व्यक्तिलाई सम्मान र सम्झना दिन हरेक वर्ष ३० अगस्टलाई विश्व बेपत्ता विरुद्धको दिवसका रूपमा मनाउने गरिन्छ । संयुक्त राष्ट्रसंघ, एम्नेस्टी इन्टरन्याशनल लगायत अन्तर्राष्ट्रिय संगठनले जबर्जस्ती बेपत्ता पार्ने कार्य गम्भीर अपराध भएको र द्वन्द्वको अवस्थालाई उपकरणका रूपमा प्रयोग गर्न दिनुहुन्न भन्ने सन्देश दिन यो दिवस मनाउने गरिन्छ । यद्यपि यसको रोकथाममा आशा अनुरूप सफलता मिल्न भने सकेको देखिंदैन् । यो अत्यन्त दुखको कुरा हो ।  सत्य तथ्यको खोज गरी पीडित र पीडतको परिवारको पीडालाई सम्बोधन गर्न सके मात्र हरेक वर्ष मनाइँने विश्व बेपत्ता दिवसको सार्थकता रहन्छ । अन्यथा दिवस औपचारिकतामै सिमित बन्न पुग्दछ ।